Janusz Lewandowski. Po zmierzchu.

Opis:

„Po zmierzchu”

Janusz Lewandowski

Laureat Nagrody im. Jana Cybisa za 2021 rok

Data wystawy: 7 – 30 października 2022

Miejsce: Galeria DAP, Warszawa, ul. Mazowiecka 11A

Janusz Lewandowski został laureatem Nagrody im. Jana Cybisa za rok 2021. Wystawę „Po zmierzchu” nieobecnego już z nami artysty będzie można odwiedzać w październiku w Domu Artysty Plastyka w Warszawie.

Nagrodę im. Jana Cybisa, ustanowioną przez Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków, według regulaminu otrzymać może wyłącznie artysta żyjący, którego twórczość cechuje oryginalność i indywidualizm artystyczny. Nagroda została przyznana Januszowi Lewandowskiemu w listopadzie 2021 roku. W styczniu 2022 artysta nagle zmarł. Zdążył jednak jeszcze odebrać zarówno informację o Nagrodzie, jak i Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”. Wystawa o symbolicznym tytule „Po zmierzchu” to przegląd dorobku twórczego znakomitego artysty.

Janusz Lewandowski mówił o sobie: „Urodziłem się na ziemi mazowieckiej tuż przed zmierzchem. W ziemi, która w swej podmiotowości jest intensywna. To wystarcza do zachowania swojego istnienia w pewnej gamie duchowości. Wynika z tego i to, że nie grozi mi wielość wyborów w magmie trendów i postmodernistycznej ironii. Wkomponowany jestem bowiem w pewien układ jedności, w pewną harmonię. One chronią mnie przed mamiącymi podszeptami destrukcji. Skazany za to jestem na ciągłe doświadczanie i ocalanie tych nabytych wartości, które kształtowały się w czasach dzieciństwa, trwożnym okresie doznań, olśnień i widzenia bezpośredniego. Jednak teraz, doświadczenia te przeniknięte są bojaźnią i melancholią. Oto moja biografia.”

Wystawa „Po zmierzchu” nawiązuje do autobiografii artysty i jego odejścia na początku 2022 roku. Po zmierzchu następuje również czas, w którym wyłaniają się mitologiczne i mityczne postaci, zapełniające płótna Lewandowskiego. Symboliczne nawiązanie do okresu romantyzmu, który był artyście duchowo i stylistycznie bliski, jest szczególnie aktualne w 2022 roku, ogłoszonym przez Sejm Rzeczypospolitej Rokiem Polskiego Romantyzmu.

Janusz Lewandowski przenosił w swojej warszawskiej pracowni figury na mazowiecki pejzaż, do którego nieustannie powracał w swojej twórczości, albo z którego właściwie nigdy nie wychodził, nie oddalał się. Komponował je tak, jakby naturalnie wyrastały z ziemi, będąc jej przedłużeniem albo nieodłączną częścią pejzażu. Pozornie to obrazy wiejskiego krajobrazu, jednak znajdziemy tu postaci i zwierzęta jako figury symboliczne, motywy często zapożyczane z literatury romantycznej czy malarstwa młodopolskiego.

Bohaterowie obrazów Lewandowskiego nigdy nie są jednoznaczni. Widzimy, jak z lasu wyłaniają się mitologiczne i biblijne postaci. Po polach przewalają się w walce Jakub z Aniołem o przybrudzonych ziemią stopach, pod drzewem stoi Salome z głową Jana Chrzciciela w pozie, jakby niosła kosz z jabłkami i (ta) Thanatos, która w podobny sposób trzyma w swoim koszyku trupie czaszki. I tak odsłania się zasłona oddzielająca dwa światy, rzeczywisty i oniryczny; a tą zasłoną jest symbol.

Sztuka Lewandowskiego zyskała uznanie nie tylko w kraju, ale również za granicą. Jego prace znajdują się w licznych kolekcjach prywatnych, jak również w zbiorach muzealnych. Wystawa będzie podróżą po przekrojowym pokazie prac artysty, od wczesnych prac z lat osiemdziesiątych, po najnowsze (w tym nie pokazywane nigdy wcześniej obrazy).

Aleksandra Lewandowska-Ferenc

Kuratorka wystawy

Nota biograficzna

Janusz Lewandowski (ur. 1937 w Rokiciu koło Płocka, zm. 2022 w Warszawie) – artysta malarz. Studiował na Wydziale Malarstwa warszawskiej ASP w pracowni prof. Artura Nachta-Samborskiego. Dyplom uzyskał w 1964. Po ukończeniu studiów bierze czynny udział w życiu artystycznym. Uczestnik wielu plenerów i sympozjów (Ustka 1972, Krapkowice 1973 – projekt cementowni Górażdże w zespole z Marianem Boguszem i Juliuszem Woźniakiem, Złote Grono 1975, Osieki 1979, Festiwale Sztuk Pięknych w Warszawie, 1966, 1970, 1972, 1975, 1978). Został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami, między innymi na XXXIV Ogólnopolskim Salonie Zimowym Plastyki „Metafora we współczesnym malarstwie i rysunku” w Radomiu (1980), Nagrodą Prezydenta Warszawy na Wystawie Malarstwa i Grafiki Artystów Środowiska Warszawskiego w Zachęcie (1985), Nagrodą „Artyści w Międzynarodowym Roku Dziecka” w Zachęcie (1979), Nagrodą Polsko-Japońską im. Miyauchi (1995), Nagrodą im. Władysława Hasiora (2011), nominacją do nagrody Norwida (2012), Nagrodą im. Kazimierza Ostrowskiego (2017). W 2018 otrzymał order „Zasłużony dla państwa polskiego i polskiej kultury”. W 2021 roku został uhonorowany Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

Twórczość Lewandowskiego nosi silne znamiona inspiracji polską sztuką symbolizmu i ekspresjonizmu, jednak znaczeniowo i kompozycyjnie odbiega od typowych dla nich konwencji. W monotonnych przestrzeniach mazowieckich pejzaży artysta umieszcza pojedyncze postaci – najczęściej młodych chłopców i dziewczęta, pogrążonych w smutku starców, co przy melancholijnej aurze realistycznego ujęcia wprowadza dramatyzm związany ze sferą namiętności, samotnością, pytaniami o sens przemijania i śmierci. Ekspresję obrazów pogłębia japonizująca kompozycja, z uciętymi w kadrze obiektami, asymetrią w kształtowaniu częstokroć pustej przestrzeni, zamkniętej niską linią horyzontu. Obrazy Lewandowskiego cechuje zgaszony, subtelny koloryt i wyrafinowana faktura.

O Nagrodzie imienia Jana Cybisa

Nagroda im. Jana Cybisa jest najstarszą i najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną w dziedzinie malarstwa w Polsce. Została ustanowiona przez Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków w rocznicę śmierci Jana Cybisa, inicjatora powstania Okręgu Warszawskiego tuż po II Wojnie Światowej. Jan Cybis był postacią niezwykle ważną w sztuce polskiej po 1945 roku. W historii zaznaczył się jako nauczyciel i mentor kilku pokoleń polskich artystów, malarz i rysownik, pedagog i publicysta, czołowy reprezentant nurtu kolorystycznego w malarstwie lat 30-ych i sztuce powojennej. W naturalny sposób, po śmierci Jana Cybisa OW ZPAP zaczął przyznawać nagrodę jego imienia. W początkowych latach pierwszymi laureatami byli jego uczniowie lub artyści, których twórczość była bliska koloryzmowi, tj. Tadeusz Dominik, Jacek Sempoliński, Jan Bardyszak czy Jan Dziędziora. Przełomowym momentem w historii nagrody było przyznanie jej Ryszardowi Winiarskiemu (1995), którego sztuka zawierała pierwiastki konceptualizmu i była wyraźnym otwarciem się na inne style. 

Obecnie nazwiska laureatów Nagrody im. Jana Cybisa to panteon polskiej sztuki współczesnej, obrazujący przekrój najważniejszych tendencji i wpływów w polskim malarstwie w ostatnim 50-leciu. Są wśród nich: Jerzy Nowosielski, Stefan Gierowski, Jan Tarasin, Stanisław Fijałkowski, Erna Rosenstein, Leon Tarasiewicz, Teresa Pągowska, Jerzy Kałucki, Wojciech Fangor, Koji Kamoji, Magdalena Moskwa.

O organizatorze

Związek Polskich Artystów Plastyków jest największym w Polsce stowarzyszeniem artystów plastyków, istniejącym od 1911 r. Będący jego częścią Okręg Warszawski zrzesza ponad 1500 artystów sztuk wizualnych. Siedziba OW ZPAP, przy ul. Mazowieckiej 11a w Warszawie, jest od wielu lat miejscem spotkań środowisk artystycznych i wydarzeń kulturalnych oraz edukacyjnych. Okręg Warszawski ZPAP jest fundatorem najstarszej w Polsce, asygnowanej od 1973 r. nagrody im. Jana Cybisa, przyznawanej artystom malarzom za całokształt twórczości.

Jeżeli nie udało się Wam zobaczyć wystawy osobiście, obejrzyjcie filmowy spacer po wystawie Janusza Lewandowskiego.

Patronat honorowy
Wiceprezes Rady Ministrów,
Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
prof. dr hab. Piotr Gliński