Włodzimierz Pawlak uznawany jest za jednego z najbardziej znaczących, polskich artystów współczesnych. Malarz, performer, teoretyk sztuki oraz poeta. Wpisywany przez krytyków do nurtu postawangardy lub ariergardy. Charakterystyczną cechą jego twórczości jest narracyjność obrazów, opowiadanie skrótem oraz dopełnianie formy wizualnej literackim opisem.
Do warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych dostał się na podstawie teczki prac, które nawiązywały do twórczości reprezentantów nurtu kolorystycznego w malarstwie lat 30-ych i sztuce powojennej: Jana Cybisa i Eugeniusza Eibischa.
Podczas studiów został członkiem Gruppy, najważniejszego ugrupowania artystycznego lat 80., wraz z którą uczestniczył w niezależnym ruchu artystycznym stanu wojennego i lat późniejszych. Gruppa, do której należeli Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Marek Sobczyk i Ryszard Woźniak, reprezentowała nurt nowej ekspresji. Włodzimierz Pawlak dał się poznać jako artysta zaangażowany w sprawy społeczno-polityczne, które komentował za pomocą języka malarskich metafor. W tym okresie powstał znaczący cykl „Świnie”,który wraz z cyklem kolaży „Muchy”, został zaprezentowany na pierwszej indywidualnej wystawie artysty w pracowni Ryszarda Winiarskiego w warszawskiej ASP.
Malarstwo Gruppy lub inaczej „młodych dzikich” owocowało ostrymi, zaangażowanymi obyczajowo i politycznie obrazami. Obrazy Włodzimierza Pawlaka zaznaczały się silnym przekazem treściowym i intensywnością barwy (np. czerwienią), która sama w sobie była już nośnikiem treści. Malarstwo Gruppy czerpało również ze sztuki ulicznej, a właściwie niepoprawnych politycznie haseł zamalowywanych na murach, które poddane osobistej „obróbce” przenosili na płótna członkowie tej formacji.
Włodzimierz Pawlak „Wszystkie rzeczy, których używam i potrzebuję, abyś wiedział, że jesteś mój”, 1986, olej na płótnie, 129 x 180 cm, autor zdjęcia: Piotr Ligier, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
Wraz z powstaniem jednego z najważniejszych obrazów po wydarzeniach 1989 „Polacy formują flagę narodową” – należącego do zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie i w jego stałej ekspozycji – Włodzimierz Pawlak rozpoczął cykl „Dzienniki”, który od tego czasu trwa nieprzerwanie od dziś. Rezygnuje on (z małymi wyjątkami) z malarstwa przedstawiającego. Głównym tematem „Dzienników” jest czas, znaczony rytymi kreskami w świeżej farbie. Dzienniki były rodzajem medytacji; rzędy siedmiu kresek, przekreślanych ósmą stały się „bezdźwięcznym dialogiem z samym sobą, badaniem konsekwencji, życiem na pustkowiu”. (W. Pawlak)
Włodzimierz Pawlak „Polacy formują flagę narodową” 1989, olej na płótnie, 143 x 190 cm, autor zdjęcia: Krzysztof Wilczyński, ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie
Cykl „Notatki o sztuce”przyjmuje postać badawczą i dotyka problemów możliwości obrazowania. Został opracowany przez Włodzimierza Pawlaka pod względem formalnym i teoretycznym zgodnie z założeniami tekstów okresu awangardy. Składa się on z indywidualnych podcykli dedykowanych Malewiczowi, Strzemińskiemu, Stażewskiemu, oraz abstrakcji. Swobodne posługiwanie się warsztatem i formą pozwoliło artyście na stworzenie dzieł – „notatek” będących syntezą języka malarskiego oraz naukowych dociekań. W jednym z najbardziej znaczących obrazów Włodzimierza Pawlaka „K. Malewicz i K. Strzemiński” (1991) dokonuje on integracji obu koncepcji malarskich Malewicza i Strzemińskiego, nakładając na tło -przypominające unistyczną kompozycję – czarny, suprematyczny kwadrat.
„Przestrzeń logiczna obrazu” to cykl malarski, który Włodzimierz Pawlak rozpoczął w 2000 roku. Są to obrazy znaczone kolejnymi literami alfabetu od A do Z oraz cykl dopełniający od Ą do Ń. Prace mają format kwadratu o wymiarach 150×150 cm, lub nieco mniejszych. Stanowią serię cytatów malarskich, ułożonych rytmicznie na płaszczyznach białych kwadratów. Są to obrazy o obrazach, znane z historii sztuki, w których odnajdujemy dzieła W. Strzemińskiego, H. Stażewskiego, K. Malewicza, A. Rodczenko, M. Łarionowa, N. Gonczarowej, W. Kandyńskiego. Obrazy te są ilustracją do rozważań dydaktycznych Włodzimierza Pawlaka pod tym samym tytułem; „Przestrzeń logiczna obrazu” gdzie w ponad 2tys. konstatacjach przedstawia on własną historię malarstwa. Notatki o sztuce – uporządkowane w wierszach, jedna po drugiej komentują kontekst dzieła. Stanowią swoisty mariaż literatury, nauki i filozofii.
W cyklu obrazów „Spacery” Włodzimierz Pawlak rezygnuje z rozważań formalnych. Odchodzi od malarstwa abstrakcyjnego, ukazując wybrane elementy z otaczającego świata, tj. budynek, przybijający do portu statek, biegnące sarny czy napis na murze. Ponownie powraca do barwy; intensywnej zieleni, dynamicznej czerwieni oraz słonecznej żółci. Poszczególne elementy obrazu zestawia ze sobą kontrastowo, maluje mięsiście, pewnym gestem, nadaje płótnu grubą fakturę.
Szczególne znaczenie w twórczości Włodzimierza Pawlaka zajmuje biel, która przejawia się niemal we wszystkich jego cyklach malarskich. Od „Obrazów zamalowanych” („Tworzenie i niszczenie”), przez „Tablice dydaktyczne”, „Notatki o sztuce” do „Dzienników”, które stały się głównym nurtem w jego działalności artystycznej. Sztuka bezprzedmiotowa Włodzimierza Pawlaka, wypełniona jest jego duchową energią i treściami transcendentalnymi. „(…) Malowanie dla uratowania siebie, dla zapełnienia pustki w sobie, dla odnalezienia w otaczającej rzeczywistości tego co najcenniejsze, bliskie absolutu, pozornie niepoznawalnego”. (W. Pawlak, „Tworzenie i niszczenie”, 1985 r.)
Włodzimierz Pawlak pracuje otwartymi cyklami malarskimi. Jedne wynikają z drugich, np. „Tablice dydaktyczne” i „Notatki dydaktyczne”, kolejne wzajemnie się przenikają, np. „Linia barwna”, „Linia kredką”, „Prosto z tuby”, jeszcze inne stanowią odrębne, mocno znaczone okresy malarskie, tj. „Portrety”, „Partytury do Baletu Sokrates”, „Powrót do Lascaux”, „Kwiaty”, ”Obrazy osobiste” czy „Ikony industrialne”.
O nagrodzie imienia Jana Cybisa
Nagroda im. Jana Cybisa jest najstarszą i najbardziej prestiżową nagrodą przyznawaną w dziedzinie malarstwa w Polsce. Została ustanowiona przez Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków w rocznicę śmierci Jana Cybisa, inicjatora powstania Okręgu Warszawskiego tuż po II Wojnie Światowej.
Jan Cybis był postacią niezwykle ważną w sztuce polskiej po 1945 roku. W historii zaznaczył się jako nauczyciel i mentor kilku pokoleń polskich artystów, malarz i rysownik, pedagog i publicysta, czołowy reprezentant nurtu kolorystycznego w malarstwie lat 30-ych i sztuce powojennej. Cybis był współtwórcą „komitetu paryskiego”, tj. grupy młodych zapaleńców, która wyjechała do Francji, by po powrocie zainicjować ekspansję kolorystycznego nurtu w polskim malarstwie międzywojennym.
W naturalny sposób, po śmierci Jana Cybisa OW ZPAP zaczął przyznawać nagrodę jego imienia. W początkowych latach pierwszymi laureatami byli jego uczniowie lub artyści, których twórczość była bliska koloryzmowi, tj. Tadeusz Dominiki, Jacek Sępoliński, Jan Bardyszak czy Jan Dziędziora. Przełomowym momentem w historii nagrody było przyznanie jej Ryszardowi Winiarskiemu (1995), którego sztuka zawierała pierwiastki konceptualizmu i była wyraźnym otwarciem się na inne style.
Obecnie nazwiska laureatów Nagrody im. Jana Cybisa to panteon polskiej sztuki współczesnej, obrazujący przekrój najważniejszych tendencji i wpływów w polskim malarstwie w ostatnim 45- leciu. Są wśród nich: Jerzy Nowosielski, Stefan Gierowski, Jan Tarasin, Stanisław Fijałkowski, Erna Rosenstain, Leon Tarasiewicz, Teresa Pągowska, Jerzy Kałucki, Wojciech Fangor czy Koji Kamoji. Do grona artystów laureatów Nagrody im. Jana Cybisa dołączył w tym roku Włodzimierz Pawlak.
Włodzimierz Pawlak – życiorys
Ur. w 1957 roku w Korytowie. W latach 1980-1985 studiował w warszawskiej ASP, dyplom uzyskał w pracowni Rajmunda Ziemskiego. Od 1984 roku wraz z Gruppą wydawał czasopismo „Oj Dobrze Już”. Dwa lata później zaczął wykładać na macierzystej uczelni, uzyskując tytuł doktora habilitowanego. W 1990 roku zdobywca Grand Prix na festiwalu Malarstwa w Cagnes-sur-Mer. Otrzymał medal imienny z nominacji w kategorii Sztuki Plastyczne do Nagrody im. Cypriana Kamila Norwida w 2009 roku za wystawę w Zachęcie, Narodowej Galerii Sztuki „Autoportret w powidokach”. Laureat Nagrody im. Jana Cybisa za 2017 rok. Prace artysty znajdują się w kolekcjach najwrażliwszych instytucji wystawienniczych w Polsce, jak i w rękach kolekcjonerów prywatnych. Ceniony zarówno w kraju jak i za granicą. Jego twórczość wnosi istotny wkład w aktualny, ideowy i artystyczny kształt sztuki współczesnej w Polsce.
Autor tekstu: Marta Zielińska
Wybrane wystawy indywidualne:
2016 – „Malarstwo rzeźba”, Muzeum Ziemi Chełmskiej, Galeria 72
2014 – „Spacery” Galeria Marchand, DESA Unicum, Warszawa
„Traktat moralny. Powrót do Lascaux. Notatki o sztuce” Galeria Browarna, Łowicz
2013 – „Partytura do Baletu Sokrates” Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, Galeria Lipowa 13
2012 – “Anatomia Samolotu”, Galeria Propaganda, Warszawa; “Notatki – Linie – Obrazy o niczym”, Salon Wystawowy Marchand, Warszawa
2008 – “Włodzimierz Pawlak. Autoportret w powidokach”, Zachęta, Warszawa
2003 – “Włodzimierz Pawlak. Przestrzeń logiczna obrazu”, Galeria Piekary, Poznań
2001 – “Włodzimierz Pawlak. Dzienniki”, Galeria Bayer, Warszawa
1999 – “ZurückgewinnungsymbolischerThemen. WłodzimierzPawlak. Arbeiten der Jahre 1984-1999”, Galeria Instytutu Kultury Polskiej, Berlin
1996 – “Włodzimierz Pawlak. Martwa natura z pistoletem”, Galeria Grodzka, BWA Lublin
1992 – “Włodzimierz Pawlak. Wprowadzenie do bieli”, Zachęta, Warszawa; “Włodzimierz Pawlak, Poland. Painting”, Lakeside Gallery, Lakeside, Michigan, USA
1989 – “Włodek Pawlak. Dzienniki 1988-1989. Muchy, rysunki i obrazy”, Galeria Młodych, Warszawa; “Włodzimierz Pawlak. Tablice dydaktyczne”, Pawilon SARP, Warszawa
1986 – “Włodek Pawlak. Cyrkiel i linia miary artystycznej”, Pracownia Dziekanka, Warszawa
1985 – “Włodzimierz Pawlak. Klatka”, Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa; “Obrona i wystawa dyplomu Pawlaka”, Aula ASP, Warszawa
1984 – “Włodzimierz Pawlak. Muchy, Świnie, Kije”, Pracownia Ryszarda Winiarskiego, ASP, Warszawa
Wybrane wystawy grupowe:
2017 – „Dziedzictwo” Muzeum Narodowe, Kraków
„Od Malewicza do Strzemińskiego”, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej, Elektrownia Radom
„Flaga” Galeria Kordegarda, Warszawa
2014 – „Atlas nowoczesności. Kolekcja sztuki XX i XXI wieku”, Muzeum Sztuki w Łodzi
2008 – “Republika bananowa. Ekspresja lat 80.”, Zamek Książ, BWA Wałbrzych
2007 – “Malarstwo polskie XXI wieku”, Zachęta, Warszawa
2006 – „Magia kwadratu” Państwowa Galeria Sztuki, Sopot
2005 – “V Triennale Rysunku polskiego Lubaczów 2005”, Dom Sztuki, Rzeszów
„Stan życia” Polska sztuka współczesna w kontekście globalnym”, Narodowe Muzeum Sztuki w Pekinie (wystawa przygotowana przez Muzeum Sztuki w Łodzi”
2004 – “Klasycy malarstwa część II”, Galeria Aula, ASP, Warszawa
2002 – “Gruppa. Przyznajemy się do winy. Prosimy o wybaczenie. Obiecujemy poprawę”, Galeria Program, Warszawa
1997 – “Granice obrazu. Malarstwo w Polsce lat dziewięćdziesiątych”, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; “Art from Poland”, Budapeszt
1993 – “XIII AktuelleKunstmarkt/Foired’Artactuel/ Contemporary Art Fair”, Bruksela, Belgia
1992/1993 – “Gruppa 1982-1992”, Zachęta, Warszawa
1991 – “Yellow – Cross. Żółty – krzyż”, Galeria GI, Zielona Góra
1989 – “Lochy Manhattanu”, garaże podziemne (ul. Piotrkowska 182), Łódź; “Dialog”, Kunstpalast Halle A1, Düsseldorf; Wilhelm – LehmbruckMuseum, Duisburg
1988 – “PolishRealites. New Art from Poland”, Third Eye Centre, Glasgow, Szkocja
1987 – “KünstlergruppenzeigenGruppenkunstwerke”, Stoffwechsel Halle K18, Kassel, Niemcy; “Sztukanajnowsza. Co słychać?”, dawne Zakłady Norblina, Warszawa
1986 – “Ekspresja lat 80-tych”, BWA Sopot
1985 – “Sztuka podziwu”, Galeria SHS, Warszawa; “Tylko dzisiaj wieczorem kochanie”, BWA, Lublin
1983 – “Las, góra a nad górą chmura”, Pracownia Dziekanka, Warszawa; “Las, góra a nad górą chmura, a nad chmurą dziura”, Galeria BWA, Lublin
